1. Margin là gì?

Margin trong chứng khoán hay còn gọi là đòn bẩy tài chính. Đây là việc công ty chứng khoán cho bạn vay tiền để mua thêm chứng khoán. Những cổ phiếu trong danh mục hiện tại của bạn sẽ là tài sản đảm bảo cho khoản vay đó.

Nó đơn giản giống như việc chỉ với 500 triệu đã sở hữu 1 chiếc xe ôtô 1 tỷ đồng. Tuy nhiên giá trị vay còn tùy thuộc vào tỷ lệ mà UBCK ban hành.

Nếu bạn đang có 500 triệu và muốn mua cổ phiếu VCB, bạn có thể vay Margin từ công ty chứng khoán thêm 500 triệu để mua. Tài sản đảm bảo chính là cổ phiếu VCB trong tài khoản chứng khoán của bạn.

Giao dịch ký quỹ là một đòn bẩy tài chính giúp nhà đầu tư tối đa hóa cơ hội và gia tăng lợi nhuận lên gấp bội so với việc chỉ sử dụng vốn tự có.

2. Nhà đầu tư được vay bao nhiêu tiền? Tỷ lệ vay là bao nhiêu?

Số tiền NĐT đựợc vay tuỳ thuộc vào cổ phiếu NĐT đang nắm giữ, vào từng thời điểm, vào từng CTCK Tỷ lệ đòn bẩy do đó cũng khác nhau.

Ví dụ: 

Nếu NĐT đang có tài sản là 100 triệu (cả cổ phiếu và tiền), CTCK cho phép NĐT mua đến 150 triệu, như vậy tỉ lệ đòn bẩy là 1:1.5. Nếu CTCK cho phép NĐT mua đến 200 triệu, thì tỉ lệ đòn bẩy là 1:2 và nếu CTCK cho phép NĐT mua đến 300 triệu, như vậy NĐT có được tỉ lệ đòn bẩy là 1:3.

Với những cổ phiếu tốt nhất trên thị trường hiện giờ thì Ủy ban chứng khoán nhà nước cũng chỉ cho phép CTCK cho NĐT vay với tỉ lệ 50%, tức là NĐT có thể sử dụng tỉ lệ đòn bảy tối đa là 1:2. Tuy nhiên, một số CTCK có thể lách luật cho phép NĐT sử dụng tỉ lệ đòn bảy cao hơn lên đến 1:3, thậm chí 1:4 khi NĐT mua những cổ phiếu tốt mà CTCK tin rằng có thể kiểm soát được rủi ro trong chừng mực nào đó.

Tỷ lệ ký quỹ margin

Công thức tính Tỷ lệ ký quỹ margin như sau:

Tỷ lệ ký quỹ hiện tại = Tài sản ròng / Giá trị danh mục

Trong đó:

• Tài sản ròng là giá trị của lượng cổ phiếu bạn đã mua sau khi đã trừ nợ vay margin (gồm cả gốc và lãi), tính theo giá thị trường hiện tại.
• Giá trị danh mục là giá trị của lượng cổ phiếu bạn đã mua từ tiền thực có và tiền nợ vay margin (bao gồm cả gốc và lãi vay).

3. Tác động từ thị trường khi dùng margin

Thị trường đang ở xu hướng tăng: Nếu nhà đầu tư đang dùng margin mà cổ phiếu tăng giá thì đó chắc chắn là một điều tuyệt vời, nhà đầu tư sẽ có lợi nhuận nhiều hơn, đồng thời giá trị tài sản ròng tăng lên. Nhà đầu tư có thể tiếp tục được mua thêm cổ phiếu để gia tăng lợi nhuận nhanh hơn.

 Khi cổ phiếu giảm giá: Nếu nhà đầu tư đang sử dung margin mà cổ phiếu giảm giá thì lúc này giá trị tài sản ròng sẽ giảm tương ứng với tỉ lệ đòn bảy mà nhà đầu tư đang sử dụng.

Ví dụ, nếu nhà đầu tư dung tỉ lệ đòn bảy 1:2 thì sẽ lỗ gấp 2 lần bình thường, dùng tỉ lệ đòn bảy 1:3 thì sẽ lỗ gấp 3 lần bình thường.

 Khi giá trị tài sản ròng bị giảm, CTCK sẽ yêu cầu nhà đầu tư thực hiện việc bổ sung thêm tài sản đảm bảo là tiền hoặc cổ phiếu chuyển từ CTCK khác về. Nếu nhà đầu tư không bổ sung thêm tài sản đảm bảo thì sẽ phải bán bớt cổ phiếu ra để giảm tiền vay, đưa tỉ lệ đòn bảy về đúng quy định của CTCK. Đây cũng chính là khái niệm Margin Call hay Force Sell mà nhà đầu tư sẽ phải đối mặt khi đầu tư chứng khoán mà sử dung margin.

4. Vậy Call Margin là gì?

Đây là mức tỷ lệ ký quỹ margin tối thiểu bạn phải duy trì. Ở thị trường chứng khoán cơ sở, ngưỡng Margin Call thông thường là 40%. Khi tỷ lệ ký quỹ thấp hơn mức margin call thì công ty chứng khoán sẽ thông báo cho bạn việc bạn phải bổ sung tiền ký quỹ.

Công thức tính số tiền ký quỹ bổ sung:

Giá trị chứng khoán ký quỹ bổ sung = (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì ) / (1 – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản giao dịch ký quỹ tính theo giá thị trường. 

Hoặc:

Số tiền ký quỹ bổ sung= (Tỷ lệ ký quỹ – Tỷ lệ ký quỹ duy trì) x Tổng giá trị tài sản trên tài khoản giao dịch ký quỹ tính theo giá thị trường.

Ví dụ: Bạn có 50 triệu đồng trong tài khoản và bạn sự dụng margin mua cổ phiếu A với tổng giá trị mua là 100 triệu ( tức bạn CTCK cho bạn vay thêm 50 triệu động nữa). 

Như vậy tỷ lệ ký quỹ ban đầu là : 50/100 = 50%

Giả sử chứng khoán bạn mau sau đó giảm giá 30%, tức tổng giá trị tài khoản của bạn còn lại là 70 triệu. Tổng tài sản ròng của bạn sau khi trừ đi nợ vay là: 70tr - 50tr = 20tr. 

Trong khi đó giá trị ký quỹ tối thiểu yêu cầu là 35%, tức ứng với 70tr * 35% = 24.5tr

Như vậy, bạn phải nộp bổ sung thêm vào 24.5- 20= 4.5tr 

Hiện nay, lãi suất cho vay ký quỹ của các CTCK giao động từ 11%-14%, như vậy nếu tỷ lệ lợi nhuận trên vốn đầu tư của nhà đầu tư không lớn hơn tỷ lệ lãi suất vay ký quỹ của các CTCK thì nhà đầu tư coi như bị thua lỗ. Mặt khác, tỷ lệ lãi suất này cũng chiếm một phần lớn trong lợi nhuận của nhà đầu tư nếu họ đầu tư có lời, vì vậy,  cách sử dụng hiệu quả đòn bẩy tài chính là khi trừ đi các chi phí lãi vay ký quỹ, nhà đầu tư vẫn có lợi nhuận và chỉ dùng khi thị trường rõ xu hướng và có chiến lược rõ ràng. Đối với những nhà đầu tư mới tham gia thị trường, cách tốt nhất là hạn chế dùng margin trong mỗi lần giao dịch, và với thị trường đang trong xu hướng downtrend việc dùng margin không được khuyến khích, bạn chỉ nên sự dụng với tỷ lệ nhỏ và phải có chiến lược quản lý vốn hợp lý trước khi vào lệnh.

5. Force sell là gì?

Đây là ngưỡng cảnh báo cuối cùng. Nếu bạn theo dõi những phiên thị trường điều chỉnh mạnh, nhiều mã giảm sàn đồng loạt. Tỷ lệ ký quỹ Margin của nhiều nhà đầu tư cũng sẽ giảm mạnh chạm ngưỡng Force Sell, thông thường là 30%. Tại ngưỡng này, nếu bạn không thực hiện bổ sung ký quỹ trong ngày hôm sau thì CTCK sẽ thực hiện bán giải chấp với giá sàn để thu hồi nợ. 

Đây thường là thảm họa đối với bất kì nhà đầu tư nào sự dụng margin nhưng không hề có một chiến lược giao dịch hay quản lý vồn một cách hiệu quả.

6. Vậy nên hay không nên sự dụng margin?

Việc dùng margin cũng như sử dụng một con dao hai lưỡi, mà dao hai lưỡi thì chỉ nên dành cho những người thật sự kinh nghiệm. Vì vậy margin chỉ hiệu quả cho những nhà đầu tư lâu năm, sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Một cách vắn tắt thì: 

• Chỉ nên sử dụng margin khi bạn là một người có kinh nghiệm lâu năm. Nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm thì không nên sử dụng.
• Chỉ sử dụng margin khi thị trường có dấu hiệu tăng trưởng rõ ràng. Thị trường ở giai đoạn lình xình cũng không nên sử dụng margin.
• Chỉ nên sử dung margin trong các giao dịch ngắn hạn. Nếu đầu tư lâu dài thì margin không phải một lựa chọn khôn ngoan.
• Chỉ nên dùng margin khi đầu tư vào các cổ phiếu có tính thanh khoản tốt như Cổ phiếu cơ bản, cổ phiếu Bluechip. Với các cổ phiếu có lợi nhuận quá thấp thì không nên dùng margin.

Margin có thể giúp nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận một cách nhanh chóng khi cổ phiếu tăng giá nhưng cũng làm cho tài sản của họ “bốc hơi” một cách nhanh chóng khi cổ phiếu giảm giá. Do đó, nhà đầu tư khi lựa chọn công cụ này cần tính toán kỹ về thời điểm sử dụng cũng như phân tích chi tiết để lựa chọn được cổ phiếu tiềm năng nhất